filosofiaren etapak.xmind 24 -k8凯发

antzinaroa
aro modernoa
1. errenazimendua
  1. aintzinako greziar-erromatarren balioak berreskuratzea proposatzen duen mugimendu kulturala da.
    1. italian sortu xiv. mendean
    2. xv/xvi. mendeetan europa osora hedatu
    3. antropozentrismoa (gizakia erdigunea), teozentrismoaren (erdi aroan, jainkoa erdigunea) aurka egingo du.
2. aurkako korronte filosofiko
  1. arrazionalismoa
  2. enpirismoa
  3. amankomunean ideia bi
    1. gizakia da ezagumenduaren sujetoa
    2. ezagutzeko prozesu a analisian oinarritu
3. arrazionalismoa
  1. arrazoian konfidantza osoa daukie: gizakiak gauzak ezagutzeko arrazoia erabili behar duela
    1. arrazoia hutsesezina da
    2. arrazionalistek uste dabe arrazoia ez dala inoiz erratzen
    3. erratzen bagara, arrazoia txarto erabili dugu
  2. zentzuen gutxiespena
    1. zentzuak engainagarriak dira, ez dira fidagarriak.
  3. ideia unibertsalak (innatoak) defendatu.
    1. guztientzat berdinak diran ideiak (socrates) (sofistek ez)
  4. munduaren arrazionaltasuna
    1. mundua arrazoiaren bitartez azaldu daiteke (formula matematikoak)
  5. deskartes
    1. arrazionalismoaren errepresentante nagusia eta bere sortzailea kontsideratzen dana.
    2. ikasketak amaitzerakoan desengainatuta sentitzen da eta ikasitako guztiak ez duela ezertarako balio matematikak izan ezik.
    3. helburua: jakituri berri bat sortzea
      1. giza jakituria bat dalako
      2. metodo berdina dagoelako
      3. zientzia guztiek unitate bat osotzen dutelako
      4. zuhaitza: jakituria sustraiak: metafisika zurtoina: fisika adarrak: beste zientzia guztiak gailurrean: morala
      5. ezin dira beste zientziak, metafisika gabe aztertu
      6. metafisika: zalantzan oinarritzen dau
      7. zalantzaezina den zerbait aurkitu: egia
      8. nahiz eta dana zalantza jarri ez da eszeptikoa.
      9. 3 gauza zalantzan jarri
      10. zentzuak
      11. aldakorra, pertsonen arabera
      12. errealitatea
      13. errealitatea eta ametsak nahasten doguzalako
      14. arrazonamenduak
      15. arrazoiaren bidez emoten doguzan baieztapenak
      16. zuhaitzaren bidez azalduta
4. enpirismoa
  1. batez ere britaniar handian hedatu zen
  2. locke eta hume errepresentatzaileak
  3. ezaugarriak
    1. esperientzia da ezagumenduaren oinarri
      1. jaiotzen garenean gure burmuina zuriz dagoela eta esperientziaren bitartez burmuina betetzen joango garela. ez daude ideia innatorik.
    2. esperientzia bera da ezagumenduaren muga
      1. ezin dugu esperientziatik kanpo dagoen ezer ezagutu. adibidez: metafisika baztertuta geratu
    3. arrazoia arrazoi kritikoa da.
      1. arrazoia berak arrazoiaren mugak jartzen dauz
etapa antropologikoa
1. ezaugarriak
  1. gizakia aztertzen hasten da
  2. k.a. v. mendean
  3. atenas herri oso intelektuala
    1. bertan sofistak (antropologikoak)
  4. pericles : grekar pentsamendua aldatu
    1. bakea
    2. artea
    3. zientzia
    4. politika
  5. zientzia berezirik ez
  6. asko garatu zientzia, gizakiaren alderdi guztiak aztertzerakoan
    1. medikuntza
    2. matematika
    3. astronomia
    4. historia
  7. gaiak aztertzeko informazioa banatu.
  8. demokrazia
2. sofistak
  1. atenasera joan ziran filosofoak
    1. kanpotarrak ziren
  2. espekulazio filosofikoa atenasen
  3. bikaintasuna irakatsi
    1. klaseak emotera joan, ondo hitz egiteko
      1. erretorika: artea hitz egiteko
    2. ospea eta arrakasta zelan lortu
    3. diruaren truke beti.
      1. ospea
    4. exeptisistak, ezin da ezagutu zalantzen jartzen dalako
    5. erlatibismoa defendatu, ez da egi unibertsalik existitzen
  4. pensamenduen edukia ez da garrantzitsua
    1. pentsamenduak nola adierazten diran baizik
  5. protagoras
    1. gauza guztien neurria gizona da.
      1. egia osoa erlatiboa da pertsona bakoitzarekiko
      2. ez da egi unibertsalik existitzen
      3. pertsona bakoitzak bere ikuspuntua dauka
3. sokrates
  1. filosofia moralaren sortzaile
  2. platonen irakaslea
  3. ez idatzi bere pentsamenduak, platoni irakatsitakoa daukagu
  4. dana elkarrizketen bidez eginten zuen
  5. ez zuen klaserik diruaren truke ematen
    1. beti prest irakasteko
  6. ez zuen bere burua jakintutzat hartzen
  7. esaldia : "ezer ez dakidala besterik ez dakit"
  8. sofisten ideien kontrakoa
    1. balio absolutua
    2. bardintasuna
erdi aroa
1. sorrera/ezaugarriak
  1. mendebaldeko erromatar imperioaren erorketarekin hasten da
  2. iii. mendetik xv. mendera irauten du
  3. erlijio eta filosofiaren arteko eztabaida emoten da
  4. erlijioa garaile irtengo da
  5. kristautasuna nagusitu
2. kristautasuna
  1. teozentrismoa defendatuko dau
    1. teo
      1. jainkoa
    2. zentrismo
      1. gunea
  2. jainkoa
    1. gauza guztien gunea
    2. jainkoa erabiliz, gertakizun guztiak azaltzen dira
    3. argi ikusten da, kreazioaren teorian
      1. biblian unibertsoaren eta gizakiaren sorrerari buruz agertzen den teoria
      2. jainkoak dana sortu dau ezerezatik
      3. berak nahi izan duelako
      4. kreazioaren gailurrean gizakia ezarri
      5. 3 ideia defendatu
3. helburua
  1. fedea eta arrazoia batu
  2. patristika : agustin hiponakoa
    1. fedea/arrazoia arteko erlazioa
      1. kristau filosofo talde batek sortutako eskola da
      2. eleizaren gurasoak bezala ezagutuak dira
      3. helburua : kristautasuna mantendu eta indartzea izango da
      4. agustin hiponakoa garrantzitsuena
      5. ama (santa monika) kristaua eta aita paganoa
      6. thagaste hirian jaio
      7. kristaua bezala hezitua izan zan baina gaztea zanean kristautasuna baztertu egin eban.
      8. 20 urte zituelarik, lagun batekin hizkitzen egoala, ume baten ahots bat entzun eban “hartu eta irakurri” esaten ebana
      9. bere lagunak esku artean eukan liburua hartu, zabaldu eta san pabloren gutunak irakurri ebazan.
      10. irakurri ondoren, kristautasunera bueltatu zan
      11. hortik aurrera bere helburua, fedea eta arrazoiaren arteko erlazioa lortzea izango da.
      12. kristautasuna eta platonen pentsamenduak batuko dauz.
      13. bere ustez, fedea eta arrazoia batera joan behar dira, ezin dira banandu eta batasun hori hurrengo esaldiagaz adierazi
      14. “sinisten dut ulertzeko; ulertzen dut sinisteko”
      15. -lehenengo arrazoiak fedea lortzen lagundu -ondoren fedeak arrazoia indartzen dau -azkenik, arrazoiak fedearen edukiak argitzen dauz
    2. gizakiaren ikuspuntu dualista
      1. gizakia bi zatiz osotuta
      2. arima
      3. zatirik garrantzitsuena
      4. gorputzari bizia emoten deutsan elementua da
      5. hileskorra da
      6. arimaren garrantzia ematen duen gizakiaren definizioan ikusten da
      7. “gorputz hilkor eta mundukorrez (sentigarria) baliatzen dan arrazoidun arima”
      8. gorputza
      9. eskolastika : tomas akinoko
      10. patristikan bezala, eskolastikan ere, fedea (erlijioa) eta arrazoia (filosofia) batu nahi dabe
      11. lehen eskolastikoa: san anselmo de canterbury
      12. helburua
      13. jainkoa derrigorrez existitzen dala frogatzea da.
      14. silogismoa
      15. zer da?
      16. onartzen diran bi baieztapenetatik abiatuta ondorio bat ataratzean datzan argudiaketa.
      17. “argudio ontologikoa”
      18. jainkoaren esentzia perfekzioa da
      19. perfekzioak existentzia suposatzen du
      20. jainkoa existitzen da
      21. nor da? eskolastikaren errepresentatzaile nagusia
      22. helburua
      23. fedea eta arrazoia banandu egin behar dira ezberdinak direlako
      24. erlijioa
      25. mundutik kanpo dagoan errealitatea aztertzen dau eta horretarako, fedea erabili
      26. filosofia
      27. munduaren errealitatea aztertzen du eta horretarako, arrazoia erabiltzen du
      28. harmonia
      29. bien artean harmonia bat emon behar da
      30. ez bada ematen egia izango da erlijioak esaten duena
      31. bost bideak
      32. jainkoaren existentzia frogatzeko bideak eta guztiak experientzian oinarrituta
      33. mugimenduaren bidea
      34. mugimendua = kausa = jainkoa
      35. kausa eragilearen bidea
      36. kausa eragilea = kausa= jainkoa
      37. kontingentziaren bidea
      38. existitzen den oro kontingentea = beharrezkoa = jainkoa
      39. perfekzioaren bidea
      40. pertsona guztiak gertaerak eta ekintzak epaitzeko gai = kuasa = ongi goren hori jainkoa
      41. helburuaren bidea
      42. existitzen de oro xede baterantza = kausa = jainkoa
      43. kristautasuna eta aristoteles batzen ditu.
etapa kosmologikoa
1. filosofia
  1. jakinturiaren laguna
  2. k.a. iv. mendean mileton
  3. arrazoiak
    1. itsasportu garrantzitsua
    2. kulturak batu
    3. mitoa zalantzan jarri
    4. idea barriak
    5. erantzun barriak bilatu
    6. jakinmina eta aintzindaroa
2. lehen etapa da
3. kosmo eta natura (fisis) aztertu
4. filosofoak : presokratikoak edo lehen zientzilariak
5. non?
  1. kolonia italikoan eta kolonikoan
  2. italian abstraktuagoa
6. zer aztertu?
  1. naturari eta munduko aniztasunari buruzko hausnarketa
  2. arjea zein den bilatu
  3. gauza guztiek zerbait dute amankomunean
  4. mileto talesentzat arjea
  5. arjea
  6. ura
7. fisis
  1. esentzia duen guztia (alma)
  2. izaki bizidunen batura
8. bi talde
  1. monismoa
    1. tales : ura
    2. anaximandro : apeirom
    3. anaximenes : aire
    4. heraklito : sua
    5. arjea 1
  2. pluralismoa
    1. anaxigoras : haziak
    2. enpedokles : lau elementuak
    3. demokrito : atomoak (v. mendeak)
    4. arjea 1 baino gehiago
9. tales de milet0
  1. mileton k.a. 624.-k.a. 546. urtea
  2. matematikaria eta astronomoa hainbat gauza aportatu
  3. natura zientziaren eta filosofia naturalaren sortzailea
  4. mileto eskolako lehen ordezkaria
  5. logosen oinarritu
  6. bi enuntziatu matematiko bere izenarekin
  7. pentsamendua
    1. monimos materialista
    2. gauza guztiek arima bat dute
  8. arjea
    1. dena ura da
10. sokrates aurreko filosofoak
etapa helenistikoa
1. krisi garaia da
2. eskolen helburua → zoriontasuna nola lortu azaltzea
3. bi eskola (korronte filosofiko) garrantzitsu
  1. espoizismoa → zenon de citiok sortu
    1. zoriontasuna gizakiaren barnean aurkitu behar da
    2. horretarako, barneko lasaitasuna bilatu
  2. epikureismoa → epikurok sortu
    1. zoriontasuna gorputza eta arima landuz lortzen da, gorputza eta arimaren orekatik
s handien etapa
1. platon
  1. atenastarra
  2. sokratesen ikaslea, influentzia beregan nabaritzen da
  3. ideien teoria
    1. gizakiak gauzak ezagutzeko, gauzen ideiak ezagutu egin behar ditu.
    2. idealista
    3. mundu bi existitzen dira
      1. mundu ulergarria
      2. benetako mundua da
      3. jakituria adierazten du
      4. h. mitoan kanpoko aldea izango da
      5. mundu sentigarria
      6. ez da benetako mundua
      7. ez dau jakituria adierazten
      8. h. mitoan barneko aldea da
      9. zergatik?
      10. ideiak oinarri bardina dauka baina ezberdin interpretatzen dogu.
      11. gauza sentigarrien mundua (5 zentzumenen bitartez hautematen doguzanak)
      12. ideien mundua
    4. ideia azaltzeko haitzuloaren mitoa
      1. ipuina
      2. haitzuloan kateatuta dagozan pertsonak dagoz
      3. aurrera begiratzen
      4. suak, atzean dauden gizonek garraiatzendutena ikusten dute katatuek
      5. itzalak dira
      6. kateatutako bat soltatu
      7. atzerantz doa eta dena ikusten du
      8. zalantzan jartzen du aurreko dena
      9. zalantza gainditzeko kanpora irtezten da
      10. argiak min egiten dio begietan
      11. denbora igaro ondoren eguzkia ikusten du
      12. hori dela errealitatea konturatzen da
      13. kobara bueltatu: batzuk sinestu eta beste batzuk ez. sinisten dabezanak gobernate filosofoak
      14. helburu politikoa